एक करोड़ इनामी माओवादी नेता मल्लोजुला वेणुगोपाल राव ने किया आत्मसमर्पण, आंदोलन को बड़ा झटका, पढ़ें रोचक बातें

मल्लोजुला वेणुगोपाल राव का आंदोलन सफर
मल्लोजुला एक वैचारिक नेता रहे हैं

हैदराबाद (याटकर्ला मल्लेश की विश्लेषणात्मक टिप्पणी): माओवादी के वरिष्ठ नेता मल्लोजुला वेणुगोपाल राव उर्फ अभय उर्फ सोनू ने 14 अक्टूबर, 2025 को महाराष्ट्र के गढ़चिरौली पुलिस के समक्ष 60 माओवादी कार्यकर्ताओं के साथ आत्मसमर्पण कर दिया। यह माओवादी आंदोलन के लिए एक बड़ा झटका है। वेणुगोपाल के खिलाफ 100 से ज़्यादा मामले दर्ज हैं। उन पर 1 करोड़ रुपये का इनाम है। मल्लोजुला अपने आंदोलन में कई पत्रों और बयानों के माध्यम से पार्टी की नीतियों की घोषणा करते आ रहे थे। हाल ही में उन्होंने अपने पत्रों में कहा था कि वर्तमान में माओवादियों का रास्ता ‘पूरी तरह से गलत’ है। नेतृत्व की गलतियाँ असफलताओं का कारण बन रही हैं और कार्यकर्ताओं को अनावश्यक बलिदान नहीं देना चाहिए। यह देखना बाकी है कि शीर्ष माओवादी नेता वेणुगोपाल के आत्मसमर्पण पर कैसी और क्या प्रतिक्रिया देते हैं।

गौरतलब है कि मल्लोजुला वेणुगोपाल राव का जन्म तेलंगाना के करीमनगर जिले के पेद्दापल्ली में हुआ था। वे एक तेलुगु ब्राह्मण परिवार से आते हैं और उन्होंने बी.कॉम की डिग्री हासिल की है। अब उनकी आयु लगभग 70 वर्ष है। उनके बड़े भाई मल्लोजुला कोटेश्वर राव (किशनजी) भी एक प्रमुख माओवादी नेता थे और 2011 में पुलिस के साथ मुठभेड़ में मारे गये। संभवतः यह बात वेणुगोपाल को प्रभावित किया होगा। 1970 के दशक के अंत में, वेणुगोपाल 16 वर्ष की आयु में कोंडापल्ली सीतारामय्या के नेतृत्व में माओवादी विचारधारा से जुड़े रेडिकल स्टूडेंट्स यूनियन में शामिल हो गए। तब से वे भूमिगत है। उन्होंने मुप्पाला लक्ष्मण राव के समकालीन के रूप में आंदोलन में काम किया। अर्थात लगभग 50 वर्षों से माओवादी आंदोलन में सक्रिय रूप से काम किया हैं।

वेणुगोपाल मुख्य रूप से एक राजनीतिक और वैचारिक नेता के रूप में जाने जाते हैं। उन्होंने सैन्य अभियानों के बजाय विचारधारा, बयानों और पत्रों के माध्यम से आंदोलन का मार्गदर्शन किया। उनका उपनाम ‘अभय’, सोनू, भूपति, विवेक और राजन है। भाकपा (माओवादी) में उनका काफी प्रभावशाली रहा। उन्होंने केंद्रीय समिति के सदस्य के रूप में शुरुआत की और पोलित ब्यूरो के सदस्य तक पहुँचे। उन्होंने आंदोलन के मुख्य प्रवक्ता और वैचारिक प्रमुख के रूप में कार्य किया। वेणुगोपाल के बाद केंद्रीय सैन्य आयोग के प्रमुख नंबाला केशव राव (बसव राजू) की मृत्यु के बाद उन्हें भाकपा (माओवादी) का नेतृत्व करने के लिए सबसे आगे माना जा रहा था। (बसव राजू मई 2025 में छत्तीसगढ़ में एक मुठभेड़ में मारा गया)।).

हालांकि, माओवादी आंदोलन को हाल ही में लगे कई झटकों और सुरक्षा बलों के अभियानों में तेज़ी के कारण उनमें बदलाव आया है। 2024-25 में 471 माओवादी मुठभेड़ों में मारे गए। 1,850 ने आत्मसमर्पण किया। गृह मंत्री अमित शाह ने घोषणा की कि 31 मार्च 2026 तक नक्सलवाद का सफाया कर दिया जाएगा। 15 अगस्त, 2025 को उन्होंने ‘सशस्त्र संघर्ष का अस्थायी रूप से परित्याग’ शीर्षक से एक पत्र लिखा (जो 17 सितंबर को जारी हुआ)। इसमें उन्होंने सशस्त्र संघर्ष को अस्थायी रूप से रोकने, मुख्यधारा में आने और भविष्य में अन्य राजनीतिक दलों के साथ मिलकर लड़ने का आह्वान किया।

इससे पार्टी में दरार पड़ गई। फिर भी उत्तर बस्तर, गढ़चिरौली और अबूझमाड़ संभागों ने उनका समर्थन किया। लेकिन, महासचिव तिप्परी तिरुपति (देवूजी) ने इसका खंडन करते हुए कहा कि यह केवल उनकी निजी राय है और आत्मसमर्पण करना विश्वासघात है। सितंबर में एक अन्य पत्र में उन्होंने हथियार डालने की बात कही। पार्टी की केंद्रीय समिति ने उन्हें हथियार डालने की चेतावनी दी। अन्यथा ज़बरदस्ती हथियार उठाने की चेतावनी दी। वेणुगोपाल ने लिखा कि उनका स्वास्थ्य बिगड़ रहा है और वे संघर्ष से थक चुके है। अंततः उन्होंने 6 अक्टूबर को या उससे पहले माओवादी पार्टी छोड़ दी। सब कुछ ठीक होने के बाद मंगलवार को आत्मसमर्पण किया।

यह भी पढ़ें-

మావోయిస్టు మల్లోజుల వేణుగోపాల రావు లొంగుబాటు, ఉద్యమానికి పెద్ద దెబ్బ

మల్లోజుల వేణుగోపాల రావు ఉద్యమ ప్రస్థానం
ఆయనది ఒక ఐడియాలజికల్ జర్నీ

హైదరాబాద్ (యాటకర్ల మల్లేష్) : మావోయిస్టు మల్లోజుల వేణుగోపాల రావు అక్టోబర్ 14, 2025న మహారాష్ట్ర గడ్చిరోలి పోలీసుల ఎదుట 60 మంది మావోయిస్టు క్యాడర్లతో కలిసి లొంగిపోయారు. ఇది మావోయిస్టు ఉద్యమానికి పెద్ద దెబ్బ. వేణుగోపాల్‌పై 100కు పైగా కేసులు ఉన్నాయి. ఆయనపై రూ. 1 కోటి రివార్డు ఉంది. ఆయన ఉద్యమంలో ఎన్నో లెటర్స్, స్టేట్‌మెంట్స్ ద్వారా పార్టీ పాలసీలను ప్రకటించేవారు. ఆయన లెటర్‌లలో చెప్పినట్టు, ప్రస్తుత పాత్ ‘కంప్లీట్‌లీ రాంగ్’, లీడర్‌షిప్ మిస్టేక్స్ వల్ల సెట్‌బ్యాక్స్, క్యాడర్లు అనవసర సాక్రిఫైసెస్ చేయకూడదు అని రాశారు. వేణుగోపాల్ లొంగుబాటుతో మావోయిస్ట్ అగ్ర నేతలు ఎలా స్పందిస్తారో ఎదురు చూడాలి.

మల్లోజుల వేణుగోపాల రావు, తెలంగాణలోని కరీంనగర్ జిల్లా పెద్దపల్లిలో జన్మించారు. తెలుగు బ్రాహ్మణ కుటుంబం నుంచి వచ్చిన ఆయన, బీకాం డిగ్రీ పూర్తి చేశారు. ఆయన వయసు ఇప్పుడు సుమారు 70 ఏళ్లు. ఆయన అన్నయ్య మల్లోజుల కోటేశ్వర రావు (కిషన్‌జీ) కూడా ప్రముఖ మావోయిస్టు నాయకుడు, 2011లో పోలీసులతో జరిగిన ఎన్‌కౌంటర్‌లో మరణించారు. ఇది వేణుగోపాల్‌పై ప్రభావం చూపించి ఉండవచ్చు. 1970ల చివర్లో, కొండపల్లి సీతారామయ్య నాయకత్వంలో 16 ఏళ్ల వయసులోనే వేణుగోపాల్ మావోయిస్టు భావజాలంతో సంబంధం ఉన్న రాడికల్ స్టూడెంట్స్ యూనియన్‌లో చేరారు. అప్పటి నుంచి ఆయన అండర్‌గ్రౌండ్‌లోకి వెళ్లిపోయారు. ముప్పాల లక్ష్మణ రావుతో సమకాలికుడిగా ఉద్యమంలో పని చేశారు. అంటే సుమారు 50 ఏళ్లుగా మావోయిస్టు ఉద్యమంలో యాక్టివ్‌గా ఉన్నారు.

వేణు గోపాల్ ప్రధానంగా పొలిటికల్, ఐడియాలజికల్ లీడర్‌గా పేరు తెచ్చుకున్నారు. మిలిటరీ ఆపరేషన్స్ కంటే భావజాలం, ప్రకటనలు, లెటర్స్ ద్వారా ఉద్యమాన్ని గైడ్ చేశారు. ఆయన పెన్-నేమ్ ‘అభయ్’, మరి అలియాస్‌లు సోను, భూపతి, వివేక్, రాజన్.
సీపీఐ (మావోయిస్టు)లో ఆయన రైజ్ ఇంప్రెసివ్. సెంట్రల్ కమిటీ మెంబర్‌గా మొదలై, పాలిట్‌బ్యూరో మెంబర్‌గా ఎదిగారు. ఉద్యమం యొక్క చీఫ్ స్పోక్స్‌పర్సన్, ఐడియాలజికల్ హెడ్‌గా పనిచేశారు. వేణుగోపాల్ తర్వాత సెంట్రల్ మిలిటరీ కమిషన్ హెడ్ నంబాల కేశవ రావు (బసవరాజు) మరణం తర్వాత, సీపీఐ (మావోయిస్టు)ను లీడ్ చేసే ఫ్రంట్‌రన్నర్‌గా పరిగణించబడ్డారు. (బసవరాజు 2025 మేలో చత్తీస్‌గఢ్‌లో ఎన్‌కౌంటర్‌లో మరణించారు

కానీ, ఇటీవల వరుస దెబ్బలతో మావోయిస్టు ఉద్యమం బలహీనపడటం, సెక్యూరిటీ ఫోర్సెస్ ఆపరేషన్స్ తీవ్రతరం కావటం వల్ల ఆయనలో మార్పు వచ్చింది. 2024-25లో 471 మావోయిస్టులు ఎన్‌కౌంటర్‌లలో మరణించారు. 1,850 మంది లొంగిపోయారు. హోమ్ మినిస్టర్ అమిత్ షా మార్చి 2026 నాటికి నక్సలిజాన్ని రూపుమాపాలు లేకుండా చేస్తామని ప్రకటించారు.
2025 ఆగస్ట్ 15న, ఆయన ‘టెంపరరీగా ఆర్మడ్ స్ట్రగుల్‌ను అబాండన్ చేయడం’ అనే టైటిల్‌తో ఒక లెటర్ రాశారు (సెప్టెంబర్ 17న రిలీజ్). ఇందులో ఆర్మడ్ స్ట్రగుల్‌ను తాత్కాలికంగా ఆపేసి, మెయిన్‌స్ట్రీమ్‌లోకి రావాలని, భవిష్యత్తులో ఇతర పొలిటికల్ పార్టీలతో కలిసి పోరాడాలని పిలుపునిచ్చారు.

ఇది పార్టీలో రిఫ్ట్ క్రియేట్ చేసింది. నార్త్ బస్తర్, గడ్చిరోలి, అబుజ్‌మడ్ డివిజన్లు ఆయనకు సపోర్ట్ చేశాయి. కానీ, జనరల్ సెక్రటరీ తిప్పిరి తిరుపతి (దేవుజీ) రెబ్యూటల్ ఇచ్చి, ఇది ఆయన పర్సనల్ ఒపీనియన్ మాత్రమే అని, సరెండర్ చేయడం ద్రోహం అని అన్నారు. సెప్టెంబర్‌లో మరో లెటర్‌లో ఆయన ఆయుధాలు డౌన్ చేయడం గురించి మాట్లాడారు. పార్టీ సెంట్రల్ కమిటీ ఆయనకు ఆయుధాలు సరెండర్ చేయమని హెచ్చరించింది. లేదంటే ఫోర్స్‌ఫుల్‌గా ఆయుధాలు తీసుకుంటామని హెచ్చరిక చేసింది. వేణుగోపాల్ హెల్త్ డెటీరియరేట్ అవుతోంది, స్ట్రగుల్‌కు ఆయాసమవుతోంది అని రాశారు. చివరికి, అక్టోబర్ 6 లేదా అంతకు ముందు మావోయిస్ట్ పార్టీని వదిలేశారు. (ఏజెన్సీలు)