हैदराबाद : दक्षिण भारत गंभीर जल संकट से जूझ रहा है। जल स्तर दस साल के निचले स्तर पर गिर गया है। आंध्र प्रदेश, तेलंगाना, कर्नाटक, केरल और तमिलनाडु राज्यों में जलाशयों में केवल 17 प्रतिशत पानी जमा है। केंद्रीय जल आयोग (सीडब्ल्यूसी) ने हाल ही में खुलासा किया कि यह ऐतिहासिक औसत से काफी कम है। दक्षिण भारत में कुल 42 जलाशय हैं जिनकी जल भंडारण क्षमता 53.334 बिलियन क्यूबिक मीटर (बीसीएम) है। लेकिन वर्तमान में इन जलाशयों में केवल 8.865 बीसीएम जल भंडारण है। यानी यह उनकी क्षमता का सिर्फ 17 फीसदी है। पिछले साल इसी समय 29 फीसदी जल भंडार था। यह दस साल के औसत (23) प्रतिशत की तुलना में तीव्र गिरावट को दर्शाता है। इससे ऐसा लगता है कि दक्षिणी राज्यों में जल निकासी, पेयजल आपूर्ति और बिजली उत्पादन को लेकर चुनौतियों का सामना करना पड़ सकता है।
साथ ही सीडब्ल्यूसी ने कहा कि असम, ओडिशा और पश्चिम बंगाल जैसे राज्यों में जल भंडार में थोड़ा सुधार हुआ है। इस क्षेत्र में कुल 23 जलाशय हैं जिनकी जल भंडारण क्षमता 20,430 बीसीएम है। लेकिन वर्तमान में इन जलाशयों में 7,889 बीसीएम जल भंडारण है। यह इसकी कुल क्षमता का 39 फीसदी है। यह पिछले दस साल के औसत से थोड़ा बेहतर है। इसके अलावा, गुजरात और महाराष्ट्र सहित पश्चिमी क्षेत्र में 49 जलाशय हैं और उनकी भंडारण क्षमता 11.771 बीसीएम है। इनमें से 31.7 प्रतिशत जल भंडार मौजूद हैं। यह दस साल के औसत (32.1 प्रतिशत) की तुलना में बहुत कम है।
सीडब्ल्यूसी ने कहा कि ब्रह्मपुत्र, नर्मदा और तापी जैसी नदी घाटियों में भंडारण का स्तर सामान्य से बेहतर है। हालांकि, विशेषज्ञों का अनुमान है कि दक्षिण भारत में जल भंडार में तेजी से कमी के मुख्य कारण जलवायु परिवर्तन, भूजल का अत्यधिक दोहन, प्रदूषण और शहरीकरण हैं। ऐसा माना जाता है कि विशेष रूप से कृषि और शहरी उद्देश्यों के लिए अत्यधिक बोरिंग के कारण भूजल कम हो रहा है। इसलिए कहा जाता है कि आने वाले खतरे के प्रति सचेत रहें और एहतियाती कदम उठाएं जाने चाहिए। वर्ना आने वाले दिनों में भंयकर जल संकट उत्पन्न होगा।
[नोट- जल संकट समाचार बहुत ही चिंताजनक है। राज्य सरकारें, नेता, अभियंता, बुद्धिजीवी, शोधकर्ता और छात्रों को इस पर गंभीरता से सोचना चाहिए। वर्ना आने वाले दिनों में जो स्थिति निर्मित होगी, उसे रोक पाना असंभ हो जाएगा और परिणाम हाथ मलने के सिवा हमारे पार कुछ भी नहीं बचेगा। राज्य और केंद्र सरकार को तुरंत इस पर एहतियात कदम उठानी चाहिए। हम सुधी पाठकों से इस विषय पर लेख आमंत्रित करते हैं।]
దక్షిణాదిలో నీటి సంక్షోభం
హైదరాబాద్ : దక్షిణ భారతదేశం తీవ్ర నీటి సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కొంటుంది. నీటి నిల్వలు పదేళ్ల కనిష్టానికి పడిపోయాయి. ఆంద్రప్రదేశ్, తెలంగాణ, కర్ణాటక, కేరళ, తమిళనాడు రాష్ట్రాల్లోని రిజర్వాయర్లలో 17శాతం మేర మాత్రమే నీరు నిల్వ ఉంది. ఇది చారిత్రక సగటు కంటే చాలా తక్కువ అని సెంట్రల్ వాటర్ కమిషన్ (సీడబ్లూసీ) తాజాగా వెల్లడించింది. దక్షిణ భారతదేశంలో మొత్తం 42రిజర్వాయర్లు ఉండగా అవి 53.334 బిలియన్ క్యూబిక్ మీటర్ల (బీసీఎం) నీటి నిల్వ సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉన్నాయి. కానీ ప్రస్తుతం ఈ రిజర్వాయర్లలో 8.865 బీసీఎం మాత్రమే నీటి నిల్వలు ఉన్నాయని పేర్కొంది. అంటే ఇది వాటి సామర్థ్యంలో కేవలం 17శాతం మాత్రమే. గతేడాది ఇదే సమయంలో 29శాతం నీటి నిల్వలున్నాయి. పదేళ్ల సగటు(23) శాతంతో పోలిస్తే ఇది తీవ్రమైన క్షీణతను సూచిస్తుంది. దీంతో దక్షిణాది రాష్ట్రాల్లో నీటి పారుదల, తాగు నీటి సరఫరా, విద్యుత్ ఉత్పత్తికి సంబంధించి సవాళ్లు ఎదురుకానున్నట్టు తెలుస్తోంది.
అలాగే అసోం, ఒడిశా, పశ్చిమ బెంగాల్ వంటి రాష్ట్రాల్లో నీటి నిల్వలు కాస్త మెరుగుపడ్డాయని సీడబ్లూసీ తెలిపింది. ఈ ప్రాంతంలో మొత్తం 23రిజర్వాయర్లుండగా 20,430 బీసీఎం నీటి నిల్వ సామర్థ్యం కలిగి ఉన్నాయి. అయితే ప్రస్తుతం ఈ రిజర్వాయర్లలో 7,889 బీసీఎం నీటి నిల్వ ఉంది. అంటే ఇది దాని మొత్తం సామర్థ్యంలో 39శాతం. గత పదేళ్ల సగటుతో పోలిస్తే ఇది కాస్త మెరుగ్గానే ఉంది. ఇక, గుజరాత్, మహారాష్ట్రలతో కూడిన పశ్చిమ ప్రాంతంలో 49రిజర్వాయర్లుండగా వాటి నిల్వ సామర్థ్యం 11.771 బీసీఎంగా ఉంది. వీటిలో 31.7శాతం నీటి నిల్వలు ప్రస్తుతం ఉన్నాయి. ఇది పదేళ్ల సరాసరి(32.1)శాతంతో పోలిస్తే చాలా తక్కువ.
బ్రహ్మపుత్ర, నర్మద, తపి వంటి నదీ పరీవాహక ప్రాంతాలు సాధారణ నిల్వ స్థాయిల కంటే మెరుగైన స్థాయిల్లో ఉన్నాయని సీడబ్లూసీ పేర్కొంది. అయితే దక్షిణ భారత దేశంలో నీటి నిల్వలు వేగంగా తగ్గిపోవడానికి వాతావరణ మార్పులు, భూగర్భ జలాలను అధికంగా వెలికి తీయడం, కాలుష్యం, పట్టణీకరణ ప్రధాన కారణమని నిపుణులు అంచనా వేస్తున్నారు. ముఖ్యంగా వ్యవసాయ, పట్టణ అవసరాల కోసం విపరీతంగా బోర్లు వేయడం వల్ల వల్ల భూగర్భ జలాలు అడుగంటిపోతున్నాయని భావిస్తున్నారు. కాబట్టి రాబోయే ప్రమాదాన్ని గమనించి ముందస్తుగా చర్యలు తీసుకోవాలని చెబుతున్నారు. (ఏజెన్సీలు)
