క్విడ్ ప్రో కో (Quid Pro Quo) పైన సుప్రీంకోర్టు సంచలన తీర్పునిచ్చింది. దీంతో రాజకీయ పార్టీలు అయోమయంలో పడ్డాయి. అసలు క్విడ్ ప్రో కో (Quid Pro Quo) అంటే ఏమిటో ముందు తెలుసుకుందాము. క్విడ్ ప్రో కో ఇదొక Latin phrase. క్విడ్ ప్రోకో అనేది రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ పార్టీల మధ్య ఒక ఒప్పందాన్ని వివరిస్తుంది, దీనిలో వస్తువులు లేదా సేవల పరస్పర మార్పిడి ఉంటుంది. ఈ పదబంధం Latin భాషలో “Something for Something”, పరస్పర సహకారమనమాట. ‘నేను నీకు ఇంతిస్తాను, నీవు నాకు అంతివ్వాలి’ అని అర్ధం వస్తుంది. సాధారణ అర్థంలో, క్విడ్ ప్రో కో యొక్క అర్థం పరిగణన, అనగా దేనికైనా బదులుగా ఏదో లేదా దానికి బదులుగా ఏదైనా. అటువంటి పరిశీలన ఒప్పందం లేదా ఒప్పందానికి సంబంధించిన రెండు పక్షాలను ఏదైనా చేయడంలో బాధ్యత వహించేలా చేస్తుంది లేదా మరొకరి కోరిక లేదా కోరిక ప్రకారం ఏదైనా చేయకుండా ఉండటం. సారూప్య అర్థాలు కలిగిన పదబంధాలు: “Give and Take”, “Tit for Tat”, “నువ్వు నా వీపును గోకు, నేను నీ వీపును గోకుతా” అని చెప్పవచ్చు. క్విడ్ ప్రోకోను అనేక కోణాలలో చూడవచ్చు. ఇప్పుడు దీని గురించి లోతుగా చర్చిద్దాము.
క్విడ్ ప్రో కో చట్ట విరుద్దామా?
క్విడ్ ప్రో కో స్వాభావికంగా చట్టవిరుద్ధం కాదు, కానీ చట్టపరమైన సందర్భాలలో క్విడ్ ప్రో కో తరచుగా చట్టవిరుద్ధమైన వాటిని సూచిస్తుంది.
క్విడ్ ప్రో కో లంచమా?
ప్రతి లంచం క్విడ్ ప్రో కో కేసు అని ఎవరైనా అనవచ్చు, కానీ ప్రతి క్విడ్ ప్రో కో లంచం కేసు కాదు. లంచం అనేది ఒకరిని ప్రభావితం చేయడానికి డబ్బు లేదా సహాయం వంటివి.
క్విడ్ ప్రో కో కు వైద్యానికి సంబంధం ఏమిటి?
ప్రస్తుత వాడుకలో, క్విడ్ ప్రో కో కు ఔషధంతో పెద్దగా సంబంధం లేదు. 16 నుండి 18వ శతాబ్దాలలో క్విడ్ ప్రో కో తరచుగా ఒక ఔషధం యొక్క ప్రత్యామ్నాయాన్ని మరొక ఔషధానికి ప్రత్యామ్నాయంగా సూచిస్తుంది.
క్విడ్ ప్రో కో లైంగిక వేధింపులు అంటే ఏమిటి?
నిర్దిష్ట పదబంధాన్ని వివిధ పరిస్థితులలో ఉపయోగించగలిగినప్పటికీ, కార్యాలయంలో ఉపయోగించినప్పుడు అది సాధారణంగా లైంగిక వేధింపుల ఆరోపణలను కలిగి ఉంటుంది. వాస్తవానికి, క్విడ్ ప్రో కో, ప్రత్యేకంగా లైంగిక వేధింపులు, పౌర హక్కుల చట్టం యొక్క శీర్షిక VII కిందకు వచ్చే రెండు రకాల కార్యాలయ వేధింపుల దావాలలో ఒకటి. చాలా సందర్భాలలో, ఒక సూపర్‌వైజర్ ఉద్యోగ ప్రయోజనం కోసం ఒక కార్మికుడి నుండి లైంగిక సహాయాన్ని కోరినప్పుడు క్విడ్ ప్రో కో లైంగిక వేధింపుల క్రిందికి వస్తాయి. స్త్రీలకైనా, పురుషులకైనా కార్యాలయంలో ఎవరికైనా ఇది జరగవచ్చు.
‘Electoral Bonds Scheme’ అంటే ఏమిటి?
Electoral Bonds ప్రత్యేకంగా కేంద్ర బడ్జెట్‌లో అంతర్భాగంగా ప్రవేశపెట్టబడ్డాయి. అందువల్ల భారత రాజ్యాంగంలోని 110వ అధికరణను ఉల్లంఘిస్తూ కొన్ని విధానపరమైన ప్రయోజనాలను పొందేందుకు, కొన్ని పార్లమెంటరీ పరిశీలన ప్రక్రియలను దాటవేయడానికి Money Bill గా వర్గీకరించబడింది.
‘Electoral Bond’ అనేది భారతదేశంలోని రాజకీయ పార్టీలకు నిధులు సమకూర్చే విధానం. Electoral Bond పథకం 2017-18 కేంద్ర బడ్జెట్ సమయంలో Finance Bill, 2017లో ప్రవేశపెట్టబడింది. ఇది రాజ్యాంగ విరుద్ధమని 15 ఫిబ్రవరి 2024న సుప్రీంకోర్టు కొట్టివేసింది. ఏడేళ్లుగా అమలులో ఉన్న ‘ఎన్నికల నిధుల’ విధానాన్ని Chief Justice of India D. Y. Chandrachud నేతృత్వంలోని ఐదుగురు న్యాయమూర్తుల ధర్మాసనం తక్షణమే నిలిపివేసింది, ఈ బాండ్ల జారీని నిలిపివేయాలని State Bank of India ను ఆదేశించింది. SBI కి మాత్రమే Electoral Bonds వ్యవహారాలను చూడటానికి కేంద్ర ప్రభుత్వం ప్రత్యేక అనుమతిని ఇచ్చింది.
2017 ప్రారంభంలో ప్రవేశపెట్టబడినప్పటికీ, ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖలోని ఆర్థిక వ్యవహారాల విభాగం 2 జనవరి 2018 న గెజిట్‌లో Electoral Bond Scheme 2018ని తెలియజేసింది. ఒక అంచనా ప్రకారం, మార్చి 2018 నుండి ఏప్రిల్ 2022 వరకు ఉన్న కాలంలో Rs.9,857 కోట్ల ద్రవ్య విలువకు సమానమైన మొత్తం 18,299 ఎలక్టోరల్ బాండ్‌లు విజయవంతంగా లావాదేవీలు జరిగాయి.
ఎలక్టోరల్ బాండ్లను నిషేధించారా?
ఎలక్టోరల్ బాండ్‌లు అని పిలిచే అనామక విరాళాల సాధనాలను ఉపయోగించి రాజకీయ పార్టీలు ఇకపై నిధులను సేకరించరాదని భారత సుప్రీంకోర్టు తీర్పునిచ్చింది. ఈ బాండ్‌లు అసలు వర్తక సాధనాలు కావు, కానీ బ్యాంకింగ్ ఛానెల్ ద్వారా రాజకీయ పార్టీకి వ్యక్తులు లేదా కంపెనీలు విరాళాలు ఇవ్వడానికి అనుమతించబడతాయి.
రాజకీయాల్లో క్విడ్ ప్రో కో
రాజకీయ పార్టీలు పార్టీ నిధులను సేకరిస్తూ వుంటారు. ఈ నిధులకు రశీదులుగానీ, అధికారికంగా లెక్క పత్రాలుండవు. నిధులు యిచ్చేవారికి, నిధులు సేకరించే వారికి మాత్రమే తెలుస్తుంది. బ్యాంకు లావాదేవీలు ఒక్క SBI ద్వారానే వుండాలని, వేరే బ్యాంకుల ద్వారా ఉండకూడదని కేంద్ర ప్రభుత్వం ఆంక్షలు విధించింది. ఏ పార్టీ కి ఎన్ని నిధులు వచ్చాయి, నిధులు ఎవరిచ్చారు లాంటి వివరాలు ఒక్క SBI వద్దనే లభ్యమవుతాయి. దీన్ని ఆసరాగా తీసుకొని, ఏ ఏ పార్టీ కి ఎవరెవరు ఎన్ని నిధులు సమకూర్చారు లాంటి వివరాలు కేంద్ర ప్రభుత్వానికి తెలుస్తుంది. ఈ నిధుల సేకరణ గోప్యంగా ఉంచుతారు. ఇది ఇప్పటివరకు జరుగుతున్న తంతు. ఇదో రకమైన ‘హవాలా’ లేదా ‘నల్ల ధనము’ అని చెప్పవచ్చు.
భారతదేశ అత్యున్నత న్యాయస్థానం గురువారం (15-02-2024) ఎన్నికల బాండ్లను నిషేధించింది. ఇది రాజకీయ పార్టీలకు, ముఖ్యంగా పాలక భారతీయ జనతా పార్టీ (BJP)కి వందల మిలియన్ల డాలర్ల ఆదాయం సమకూరింది. ఈ డబ్బును ఎన్నికల కోసం వినియోగిస్తూ వుంటారు. ఓటర్లను కొనటానికి, టికెట్స్ అమ్ముకోటానికి, ఎన్నికలలో విచ్చలవిడిగా ఖర్చుపెట్టటానికి, ప్రజా ప్రతినిధులను కొనటానికి, అనధికార ఖర్చుకు ఈ నల్ల ధనాన్ని ఉపయోగిస్తారు. బాండ్లను రద్దు చేయాలంటూ దాఖలైన పిటిషన్‌పై కోర్టు తన తీర్పును ప్రకటించింది.
March, May మధ్య భారతదేశంలో జరగబోయే సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో ఈ డబ్బు ప్రభావం చాలా ఉంటుంది. 2018 సంవత్సరంలో ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ ప్రభుత్వం ప్రవేశపెట్టిన Electoral Bond System ప్రకారం, ఈ బాండ్లను స్టేట్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (SBI) నుండి కొనుగోలు చేయాలి, కానీ పార్టీలకు అనామకంగా విరాళంగా ఇవ్వవచ్చు. ఎలక్టోరల్ బాండ్లను ఉపయోగించే దాతలు సాంకేతికంగా అనామకులు అయినప్పటికీ, SBI ప్రభుత్వ రంగ బ్యాంకు అయినందున దాని డేటాను సమర్థవంతంగా అందిస్తుంది, ఇది పెద్ద దాతలను ప్రతిపక్ష పార్టీలకు విరాళం ఇవ్వడానికి ఎలక్టోరల్ బాండ్లను ఉపయోగించకుండా నిరోధించే అవకాశం ఉందని విమర్శకుల అభిప్రాయం. 2017 సంవత్సరంలో, భారతీయ సెంట్రల్ బ్యాంక్, భారతీయ రిజర్వ్ బ్యాంక్ (RBI), ‘మనీలాండరింగ్‌ను సులభతరం చేయడానికి’ షెల్ కంపెనీలు బాండ్లను దుర్వినియోగం చేయవచ్చని మోదీ ప్రభుత్వాన్ని హెచ్చరించింది. 2019లో, భారత ఎన్నికల సంఘం (ECI) వ్యవస్థను విరాళాల పారదర్శకతకు సంబంధించినంత వరకు ‘తిరోగమన దశ’ గా అభివర్ణించింది. 2018 సంవత్సరం నుండి, రహస్య దాతలు ఈ బాండ్ల ద్వారా రాజకీయ పార్టీలకు దాదాపు 16,000 కోట్ల రూపాయలను ఇచ్చారు. 2018 మరియు మార్చి 2022 మధ్య – Association for Democratic Reforms (ADR) అనే ప్రభుత్వేతర సంస్థ విశ్లేషణ ప్రకారం – ఎలక్టోరల్ బాండ్ల ద్వారా 57 శాతం విరాళాలు మోదీ BJPకి వచ్చాయి.
Electroral Bonds అంటే ఏమిటి?
2017 సంవత్సరంలో మోదీ ప్రభుత్వం ప్రవేశపెట్టిన విధానం ప్రకారం, ప్రజలు మరియు కార్పొరేట్ గ్రూపులు ‘Electoral Bonds’ అనే ఆర్థిక సాధనాల ద్వారా అనామకంగా ఏదైనా రాజకీయ పార్టీకి అపరిమిత మొత్తంలో డబ్బును విరాళంగా ఇవ్వడానికి అనుమతించబడ్డాయి. విరాళాల రూపంలో ప్రైవేట్ వ్యక్తులు బ్యాంకు ద్వారా రాజకీయపార్టీలకు సమకూర్చే చట్టబద్ధ ఏర్పాటు ఈ ఎలెక్టోరల్ బాండ్స్. ఈ రకమైన బాండ్స్ కు పన్నుమినహాయింపు సౌకర్యం కూడా కల్పించారు. గుర్తుతెలియని వ్యక్తులనుంచి మా పార్టీకి ఇంతమొత్తంలొ విరాళాలు వచ్చాయని మాత్రమే తెలుపుతారు. విరాళాలు పెద్ద మొత్తంలో ఎలెక్టోరల్ బాండ్స్ ద్వారా రాజకీయపార్టీలకిచ్చే వ్యాపార దిగ్గజాలు, దానికి ప్రతిఫలంగా తక్కువ ధరలకు కాంట్రాక్ట్స్ కావాలని అధికార పార్టీలతో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంటారు. RTI ద్వారా అడిగినాకానీ గుర్తుతెలియని వ్యక్తులనుండి Funds వచ్చాయని చెపుతారేగానీ, యిచ్చిందెవరో చెప్పరు.
Association for Democratic Reforms (ADR) సంస్థ report ప్రకారం 2022-23 సంవత్సరానికిగాను Electoral Bonds ద్వారా దేశం నలుమూలలనుండి అన్ని రాజకీయ పార్టీలకు వచ్చిన విరాళాల మొత్తం 850 కోట్ల రూపాయలు కాగా, దీనిలో ఒక్క BJP పార్టీకి 719 కోట్లు వస్తే, మిగిలిన పార్టీలన్నిటికీ కలిపి 131 కోట్లు వచ్చాయి. Electoral Bonds అప్రజాస్వామికమని ADR చెప్పింది.
Electroral Bonds కరెన్సీ నోట్ల వంటి ‘Bearer’ సాధనాలు. అవి 1,000 రూపాయలు, 10,000 రూపాయలు, 1,00,000 రూపాయలు, 1 మిలియన్ రూపాయలు మరియు 10 మిలియన్ రూపాయల విలువలతో విక్రయించబడతాయి. వాటిని వ్యక్తులు, సమూహాలు లేదా కార్పొరేట్ సంస్థలు కొనుగోలు చేయవచ్చు లేక వారికి నచ్చిన పార్టీకి విరాళంగా ఇవ్వవచ్చు, ఆపై వాటిని 15 రోజుల తర్వాత వడ్డీ లేకుండా తిరిగి చేజిక్కించుకోవచ్చు. 20,000 రూపాయల కంటే ఎక్కువ నగదు రూపంలో విరాళం ఇచ్చే దాతలందరి గుర్తింపులను పార్టీలు బహిర్గతం చేయాల్సి ఉండగా, Electoral Bonds ద్వారా విరాళం ఇచ్చే వారి పేర్లు ఎంత పెద్ద మొత్తమైనా బహిర్గతం చేయాల్సిన అవసరం లేదు. Alternative Dispute Redressal (ADR) యొక్క నివేదిక ప్రకారం, భారతీయ రాజకీయాల్లో మొత్తం నిధులలో 56 శాతం Electoral Bonds ద్వారా వచ్చాయి. ఇది అప్రజాస్వామికమని, అవినీతికి రక్షణ కల్పిస్తుందని మేధావులు వాదిస్తున్నారు.
2017-18 నుండి 2022-23 వరకు రాజకీయ పార్టీల వార్షిక ఆడిట్ నివేదిక ప్రకారం – Electoral Bonds ద్వారా వచ్చిన రూ. 9,856.72 కోట్లలో, BJPకి మాత్రమే రూ. 5,271.97 కోట్లు వచ్చాయి, అంటే 53% కంటే ఎక్కువ. Congress కు రూ. 952.29 కోట్లు వచ్చాయి. ఆ తర్వాతి స్థానాల్లో Thrunamul Congress కు రూ. 767.88 కోట్లు, Biju Janata Dal కు రూ. 622 కోట్లు, భారత్ రాష్ట్ర సమితి కు రూ. 383.65 కోట్లు ఉన్నాయి.
Supreme Court of India ఏమి చెప్పింది?
అనామక రాజకీయ విరాళాలను సులభతరం చేసే కేంద్రం Electoral Bond పథకాన్నిరాజ్యాంగ విరుద్ధమని ఫిబ్రవరి 15, 2024 న సుప్రీంకోర్టులోని ఐదుగురు న్యాయమూర్తుల రాజ్యాంగ ధర్మాసనం (Justice JB Pardiwala, Justice Sanjeev Khanna, CJI D.Y. Chandrachud, Justice B.R. Gavai, Justice Manoj Misra) ఏకగ్రీవంగా కొట్టివేసింది. ఈ పథకం రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 19(1)(A) ప్రకారం సమాచార హక్కును ఉల్లంఘిస్తోందని నొక్కి చెప్పింది. Electoral Bonds ని రద్దుచేస్తూ చారిత్రాత్మక తీర్పునిచ్చింది. Electoral Bonds ని రహస్యంగా వుంచటమనేది సమాచార చట్టాన్ని ఉల్లంఘించటమే అవుతుందని చెప్పింది. 2019 నుండి ఏ వ్యక్తులు ఏ పార్టీలకు ఎన్ని విరాళాలు యిచ్చారు అనే పూర్తి వివరాలను ఎన్నికల సంఘం మార్చ్ 13, 2024 లోగా తన Website లో ప్రచురించాలని భారత సర్వోన్నత న్యాయస్థానం ఆదేశించింది. దీనిపై మోదీ ప్రభుత్వం, మిగతా పార్టీలు ఎలా స్పందిస్తుందో వేచి చూడాలి.
Dr Sheik Mohammad
