हैदराबाद : अलजजीरा ने दुनियाभर के दस बड़े डेमोग्राफर्स और इकोनॉमिस्ट की रिपोर्ट के हवाले से बताया है कि 2020 में भारत में कोरोना के कारण लगभग 11.9 लाख लोग मारे गये थे। यह भारत सरकारी आंकड़ों से 8 गुना ज्यादा है। भारत ने कोरोना महामारी के पहले फेज में लगभग 1 लाख 48 हजार लोगों की मौत हुई थी। हालांकि, अब एक नई रिपोर्ट में सरकार के इन आंकड़ों को गलत बताया गया है। रिपोर्ट में आगे कहा गया है कि कोरोना के पहले फेज में भारत में 11.9 लाख लोगों की मौत हो गई थी। साइंस एडवांस पब्लिकेशन ने 19 जुलाई को यह रिपोर्ट छापी है। इसे भारत सरकार के 2019-21 के नेशनल फैमिली हेल्थ सर्वे के आधार पर तैयार किया गया है।
रिपोर्ट में दिए आंकड़े विश्व स्वास्थ्य संगठन के आंकड़ों से भी डेढ़ गुना ज्यादा हैं। रिपोर्ट के मुताबिक 2020 में उच्च-जाति के हिंदुओं की औसत जीवन दर में 1.3 साल की गिरावट दर्ज की गई। वहीं, अनुसूचित जाति के लोगों की औसत जीवन दर में 2.7 साल की गिरावट आई। इसके अलावा भारत के मुस्लिम नागरिकों की जीवन दर पहले की तुलना में 5.4 साल घट गई। कोरोना का असर पुरुषों से ज्यादा महिलाओं में देखा गया। रिपोर्ट में बताया गया है कि एक तरफ पुरुषों की औसत जीवन दर 2.1 साल जबकि महिलाओं की 3 साल कम हुई। पूरी दुनिया के आंकड़े देखें तो पुरुषों की जीवन दर में महिलाओं की तुलना में ज्यादा गिरावट आई है। सरकारी आंकड़ों के मुताबिक 2020 में कोरोना के पहले फेज और 2021 में डेल्टा वेव के साथ आए दूसरे फेज के बाद देश में महामारी की वजह से 4.81 लाख लोगों की मौत हुई।
WHO ने अपनी रिपोर्ट में इन आंकड़ों को गलत बताते हुए दावा किया कि भारत में असल में 20-65 लाख लोगों की मौत हुई थी, जो पूरी दुनिया में सबसे ज्यादा थी। केंद्र सरकार ने इन आंकड़ों को खारिज कर दिया था। सरकार ने कहा था कि डेटा हासिल करने का UN का मॉडल गलत है और यह भारत पर सही तरह से लागू नहीं हो सकता। खास बात यह है कि ये आंकड़े सिर्फ WHO के नहीं हैं। कई पब्लिक हेल्थ एक्सपर्ट्स और रिसर्चर्स ने भी लगातार भारत सरकार के डेटा को गलत बताया है। सेंटर फॉर ग्लोबल हेल्थ रिसर्च के डायरेक्टर प्रभात झा ने भी WHO के आंकड़ों को सही ठहराया। उन्होंने कहा, “हमने जो डेटा हासिल किया था, उसके मुताबिक भारत में कोविड-19 की वजह से करीब 40 लाख लोगों की मौत हुई थी। इनमें से 30 लाख की मौत डेल्टा वेव की वजह से हुई।”
गौरतलब है क कोविड से दुनियाभर में करीब 70 लाख लोग मारे गए। 30 जनवरी 2020 को इसे ग्लोबल इमरजेंसी डिक्लेयर किया गया था। कोविड से सबसे ज्यादा लोग अमेरिका में मारे गए थे। भारत में इसका पहला केस केरल में 27 जनवरी 2020 को मिला था। देश में कोरोना के मामलों की कुल संख्या 4.50 करोड़ के पार हो गई है। वायरस से रिकवर होने वालों का आंकड़ा 4.45 करोड़ (4,45,03,660) है। स्वास्थ्य मंत्रालय के मुताबिक देश में रिकवरी रेट 98.81% है। अब तक भारत में कोविड-19 से 5 लाख 33 हजार 596 लोगों की मौत हो चुकी है। (एजेंसियां)
यह भी पढ़ें-
2020లో కరోనా అంత మంది చనిపోయారా?
హైదరాబాద్ : భారత్లో ఒక్క 2020వ సంవత్సరంలోనే 11.9 లక్షల మంది చనిపోయినట్లు ఒక అంతర్జాతీయ సంస్థ చేసిన అధ్యయనంలో వెల్లడైంది. కేంద్ర ప్రభుత్వం అధికారికంగా వెల్లడించిన కరోనా మరణాల సంఖ్య కంటే ఏకంగా 8 రెట్లు ఎక్కువ మంది మన దేశంలో 2020వ సంవత్సరంలో మరణించినట్లు తేలింది.భారత్లో కరోనా మరణాలపై ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ పేర్కొన్న సంఖ్య కంటే 1.5 రెట్లు ఎక్కువ మంది ఈ మహమ్మారి వల్ల ప్రాణాలు కోల్పోయినట్లు ఈ అంతర్జాతీయ అధ్యయనం పేర్కొంది. 2019లో నమోదైన మరణాలతో పోల్చితే కరోనా మహమ్మారి వల్ల 2020లో మరణాల సంఖ్య 17 శాతం పెరిగినట్లు యూనివర్సిటీ ఆఫ్ ఆక్స్ఫర్డ్లో భారతి సంతతికి చెందిన స్కాలర్స్ , న్యూయార్క్ సిటీ యూనివర్సిటీ ఆర్థికవేత్తలు సంయుక్తంగా నిర్వహించిన అధ్యయనంలో తెలిసింది.
కరోనా ఉపద్రవం వల్ల భారతదేశంలో చనిపోయిన వారి డేటాను వయసు, లింగ, సామాజిక నేపథ్యాల వారీగా సేకరించారు. మహిళలు, సామాజికంగా వెనుకబడిన వర్గాల ప్రజల ఆయు:ప్రమాణం గణనీయంగా తగ్గిపోయినట్లు తేల్చారు. 7.65 లక్షల మంది డేటాను అధ్యయనం చేశాక ఈ వివరాలను సదరు అంతర్జాతీయ సంస్థ వెల్లడించింది. 2019, 2020లో జనన, మరణాల సంఖ్యను పోల్చి చూసింది. జాతీయ కుటుంబ ఆరోగ్య సర్వే సంస్థ (NFHS-5) నుంచి ఈ డేటాను స్టడీ చేసిన సంస్థ తీసుకుంది. 2020లో భారత్లో కరోనా విలయ తాండవం తర్వాత మహిళల ఆయు: ప్రమాణం 3.1 సంవత్సరాలు, పురుషుల ఆయు: ప్రమాణం 2.1 సంవత్సరాలు తగ్గినట్లు స్టడీలో తేలింది.
సామాజిక వర్గాల, మతాల వారీగా కూడా ఈ స్టడీ అధ్యయనం చేసింది. హిందువుల్లో ఆయు: ప్రమాణం 1.3 సంవత్సరాలు, ముస్లిమ్స్లో 5.4 సంవత్సరాలు, షెడ్యూల్డ్ ట్రైబ్స్లో 4.1 సంవత్సరాలు ఆయు: ప్రమాణం తగ్గిందని ఈ అధ్యయనం వివరించింది. అగ్రవర్ణాలతో పోల్చితే భారత్లో వెనుకబడిన సామాజిక వర్గాల్లో ఆయు: ప్రమాణం ముందు నుంచి తక్కువగానే ఉందని, కరోనా ఈ వ్యత్యాసాన్ని మరింత పెంచిందని ఈ అధ్యయనం అభిప్రాయపడింది.
ఇదిలా ఉండగా ఈ అధ్యయనాన్ని నీతి ఆయోగ సభ్యులు వినోద్ పాల్ తప్పుబట్టారు. ఈ అధ్యయనం జరిగిన తీరులోనే లోపాలున్నాయని, ఈ సర్వే చేసిన బృందం అంతిమంగా తప్పుడు వివరాలతో అధ్యయనానికి చరమ గీతం పాడిందని ఆరోపించారు. India’s civil registration system గణాంకాల్లో 99 శాతం మరణాలు నమోదయ్యాయని తెలిపారు. 2019తో పోల్చితే 4.74 లక్షల మరణాలు నమోదయ్యాయని, ఈ అధ్యయనం చెబుతున్నట్లు 11.9 లక్షల మరణాలు కాదని వినోద్ పాల్ చెప్పుకొచ్చారు. 11.9 లక్షల మంది చనిపోయారని వెల్లడించడం ఆమోదయోగ్యం కాదని చెప్పారు. 2020లో కరోనా వల్ల 1.49 లక్షల మంది చనిపోయారని తెలిపారు. అయితే CRS గణాంకాల్లో పేర్కొన్న మరణాలన్నీ కరోనా మరణాలు కాదని ఆయన గుర్తుచేశారు. (ఏజెన్సీలు)
