हैदराबाद में तालाबों को बचाने के लिए उतरी हाइड्रा (हैदराबाद डिजास्टर मैनेजमेंट एंड एसेट्स प्रोटेक्शन एजेंसी) हड़कंप मचा रही है। हर जगह हाइड्रा को लेकर चर्चा हो रही है। हाइड्रा के चलते तेलंगाना के मुख्यमंत्री रेवंत रेड्डी की छवि को काफी बढ़ावा मिला और मिल रहा है। अब तक अनेक सरकारें सत्ता में आईं, लेकिन किसी ने भी इस तरह के साहसिक फैसले नहीं लिए। कार्रवाई नहीं की। अब रेवंत रेड्डी की सरकार ने यह साहसिक जिम्मेदारी ली है। तालाबों की जमीन पर बड़ी-बड़ी इमारतें खड़ी करने वाले बड़े-बड़े को झटके पर झटके दे रहे हैं। इस पृष्ठभूमि में हाइड्रा के साथ दो शब्द एफटीएल और बफर जोन बार-बार सुनाई दे रहे हैं।
आखिर एफटीएल क्या है? और बफर जोन क्या है? नियम पुस्तिका में इनके बारे में क्या कहती है? इस सीमा के भीतर पट्टे की भूमि होने पर क्या किया जाना चाहिए? इस बारे में नियम क्या कहते हैं? यदि आप उन प्रश्नों के उत्तर तलाशते हैं, तो आप अक्सर सुने जाने वाले शब्दों के अर्थ जान सकते हैं और पूरी तरह समझ सकते हैं। सबसे पहले एफटीएल क्या है? और इसे कैसे देखें? अगर हम उस विषय में जाएं तो फुल टैंक लेवल को एफटीएल कहा जाता है। अर्थात तालाब का तटबंध क्षेत्र है। अधिक विस्तार से देखा जाये तो जब एक तालाब एक भरे हुए बर्तन की तरह होता है, तो जहां तक पानी जाता है, वहां तक का पूरा क्षेत्र एफटीएल कहलाता है। वहीं, बाकी स्थल कैसे भी हो हैदराबाद शहर स्थित तालाबों से सटे बने विला और मकानों के प्लॉट खरीदने में भी कई लोग दिलचस्पी दिखा रहे हैं।
ऐसे सभी लोगों को अब दिन में तारें दिखाई देने की स्थिति उत्पन्न हुई हैं। ऐसी संपत्तियों को खरीदने से पहले यदि संरचना एफटीएल बफर जोन के भीतर है तो संपत्तियों को किसी भी परिस्थिति में नहीं खरीदना चाहिए। क्योंकि किसी भी दिन इसे गिराया जाता सकता है। इस कथन के प्रमाण के रूप में फिल्म अभिनेता नागार्जुन के एन कन्वेंशन उदाहरण है। इसका निर्माण एफटीएल, बफर जोन, शेष पट्टा भूमि में किया गया है।
हालांकि, सरकार के विभिन्न विभागों ने साफ कर दिया है कि एन कन्वेंशन का निर्माण अवैध है। इसके चलते हाइड्रा ने पूरा ढांचा ध्वस्त कर दिया। यदि तालाब के पास निर्माण कराया जा रहा है तो सिंचाई विभाग से अनापत्ति पत्र ले लेना चाहिए। इसके अलावा, संबंधित नगर निगम राजस्व अधिकारी को जीएचएमसी से निकासी प्रमाण पत्र लेना चाहिए। यदि इन तीनों में से किसी एक का प्रमाणपत्र नहीं होता है, तो सरकार को भूमि पर कब्ज़ा करने का अधिकार है। इस मामले में अधिकारियों का कहना है कि अगर ढांचा बनाने वाले लोग अदालत का दरवाजा खटखटाएंगे तो भी कोई नतीजा नहीं निकलेगा।
अब बफर जोन के बारे में जानते है। जलग्रहण क्षेत्र को बफर जोन कहा जाता है। दूसरे शब्दों में, वह क्षेत्र जहाँ दो या दो से अधिक जल निकाय अलग-अलग होते हैं, बफर ज़ोन कहलाता है। बफर जोन की सीमा वहां उपलब्ध जल संसाधनों की उपलब्धता के आधार पर तय की जाती है। वे स्थानों के आधार पर तालाबों के अनुसार बफर जोन की सीमा भी तय करते हैं। तालाबों से लैंडफिल तक पानी की निकासी प्राकृतिक रूप से होती है। तालाबों और खेतों के बीच के क्षेत्र को बफर जोन कहा जाता है।
उस्मान सागर के अंतर्गत सभी भूमि बफर जोन के अंतर्गत आती हैं। इस क्षेत्र में कोई भी निर्माण कार्य नहीं किया जाना चाहिए। नियमावली के मुताबिक एफटीएल रेंज से 30 मीटर यानी एक सौ फीट के दायरे में कोई भी ढांचा नहीं बनाया जाना चाहिए। हालाँकि, यदि तालाब का क्षेत्रफल 25 हेक्टेयर से अधिक है, तो 30 मीटर तक कोई संरचना नहीं बनाई जानी चाहिए। यदि चाहें तो बफर जोन क्षेत्र में चयनात्मक रूप से खेती की जा सकती है। विश्वास है कि पाठकों को एफटीएल और बफर जोन का मतलब समझ गया होगा।
यह भी पढ़ें-
ఎఫ్ టీఎల్ మరియు బఫర్ జోన్ అంటే ఏమిటీ?
హైదరాబాద్ లోని చెరువులు కుంటలు నాలాల్ని రక్షించేందుకు ఎంట్రీ ఇచ్చిన హైడ్రా (హైదరాబాద్ డిజాస్టర్ మేనేజ్ మెంట్ అండ్ ఎసెట్స్ ప్రొటెక్షన్ ఏజెన్సీ) సంచలనంగా మారింది. తెలంగాణ రాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రి రేవంత్ రెడ్డి ఇమేజ్ ను అమాంతం పెంచేలా చేసింది. ఇప్పటివరకు అధికారంలోకి ఎన్ని ప్రభుత్వాలు వచ్చినప్పటికీ వారెవరూ తీసుకోని సాహసోపేతమైన నిర్ణయాల్ని తీసుకుంటూ చర్యల్ని చేపట్టిన వైనం చూసినప్పుడు ఎవరో ఒకరు తెగించాలి మొత్తం సీన్ ను మార్చేయాలన్న డైలాగ్ గుర్తుకు వస్తుంది. ఇప్పుడా బాధ్యతను రేవంత్ రెడ్డి తీసుకున్నారు. చెరువులు కుంటల భూముల్లో భారీ భవనాల్ని కట్టేసిన బడా బాబులకు షాకుల మీద షాకులు ఇస్తున్నారు. ఈ నేపథ్యంలో హైడ్రా పేరుతో పాటు.. ఎఫ్ టీ ఎల్.. బఫర్ జోన్ అంటూ రెండు మాటలు పదే పదే వినిపిస్తున్నాయి.
ఇంతకూ ఎఫ్ టీఎల్ అంటే ఏమిటి? బఫర్ జోన్ అంటే ఏమిటి? రూల్ పుస్తకంలో వీటి గురించి ఏముంది? ఈ పరిధిలో ఉండే పట్టా భూమి ఉన్నప్పుడు ఏం చేయాలి? దీనికి నిబంధనలు ఏం చెబుతున్నాయి? అన్న ప్రశ్నలకు సమాధానాల్ని వెతికితే ఇప్పుడు తరచూ వినిపించే పదాలకు అర్థం తెలిసి సంపూర్ణమైన అవగాహనకు వచ్చే వీలుంది. ఇందులో మొదట ఎఫ్ టీఎల్ అంటే ఏమిటి? దాన్ని ఎలా చూడాలి? అన్న విషయంలోకి వెళితే ఫుల్ ట్యాంక్ లెవల్ ను ఎఫ్ టీఎల్ గా పేర్కొంటారు. అంటే చెరువు కట్ట ప్రాంతం. మరింత వివరంగా చెప్పాలంటే ఒకర చెరువు నిండు కుండలా ఉన్నప్పుడు.. నీళ్లు ఎక్కడి వరకు వెళుతాయో ఆ మొత్తం ప్రాంతాన్ని ఎఫ్ టీఎల్ గా పేర్కొంటారు. మిగిలిన చోట్ల ఎలా ఉన్నా హైదరాబాద్ మహానగరంలోని పలు ప్రాంతాల్లో చెరువుల్ని ఆనుకొని నిర్మించిన విల్లాలు ఇళ్లు ప్లాట్లను కొనుగోలు చేసేందుకు ఆసక్తి చూపిస్తుంటారు.
అలాంటి వారందరికి ఇప్పుడు చుక్కలు కనిపించే పరిస్థితి. ఇలాంటి వాటి ఆస్తుల్ని కొనుగోలు చేసే ముందు నిర్మాణం ఎఫ్ టీఎల్ బఫర్ జోన్ పరిధిలో ఉంటే ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ ఆ ఆస్తుల్ని కొనకూడదు. ఎందుకుంటే ఏదో ఒక రోజు నెత్తి మీదకు తీసుకొచ్చేదే. ఈ మాటకు నిలువెత్తు నిదర్శనంగా సినీ నటుడు నాగార్జునకు చెందిన ఎన్ కన్వెన్షన్ ను చెప్పాలి. దీని నిర్మాణం ఎఫ్ టీఎల్.. బఫర్ జోన్.. మిగిలిన పట్టా ల్యాండ్ లోనూ నిర్మాణం చేపట్టారు.
కానీ ప్రభుత్వానికి చెందిన వివిధ శాఖలు వారు ఎన్ కన్వెన్షన్ నిర్మాణాన్ని అక్రమం అన్న విషయాన్ని స్పష్టం చేశారు. దీంతో హైడ్రా ఎంట్రీ ఇచ్చేసి మొత్తం నిర్మాణాన్ని కూల్చేసినట్లుగా చెబుతున్నారు. ఒకవేళ చెరువుకు సమీపంలో నిర్మాణాన్ని కడుతున్నట్లైయితే నీటిపారుదల శాఖ నుంచి నో అబ్జెక్షన్ పత్రాన్ని తీసుకెళ్లాలి. అంతేకాదు సంబంధిత మున్సిపల్ రెవెన్యూ ఆఫీసర్ జీహెచ్ఎంసీ నుంచి క్లియరెన్సు సర్టిఫికేట్ తీసుకోవాలి. ఈ మూడింటిలో ఏ ఒక్కటి లేకున్నా స్థలాన్ని స్వాధీనం చేసుకునే హక్కు ప్రభుత్వానికి ఉంది. ఈ సందర్భంలో నిర్మాణాన్ని నిర్మించిన వారు కోర్టును ఆశ్రయించినా పెద్దగా ఫలితం ఉండదన్న మాటను అధికారులు చెబుతారు.
ఎఫ్ టీఎల్ అయిపోయింది ఒక బఫర్ జోన్ అంటే ఏమిటి? అన్న ప్రశ్నకు సమాధానాన్ని చూస్తే నీటి పరివాహక ప్రాంతంగా చెప్పాలి. మరో విధంగా చెప్పాలంటే రెండు లేదంటే అంతకంటే ఎక్కువ నీటి వనరులు ఉన్న ప్రాంతాల్ని వేరే చేసే ప్రదేశాన్ని బఫర్ జోన్ అంటారు. అక్కడ లభించే నీటి వనరు లభ్యత ఆధారంగా బఫర్ జోన్ పరిధిని డిసైడ్ చేస్తారు. ఇవి కూడా ప్రదేశాలను బట్టి చెరువులకు అనుగుణంగా బఫర్ జోన్ పరిధిని నిర్ణయిస్తుంటారు. చెరువుల నుంచి పల్లపు ప్రాంతాలకు నీరు పారటం సహజంగా చోటు చేసుకునేది. . చెరువులకు పొలాలకు మధ్య ఉన్న ప్రాంతాన్ని బఫర్ జోన్ అంటారు.
ఉస్మాన్ సాగర్ కింద ఉన్న భూములన్నీ బఫర్ జోన్ కిందకే వస్తాయి. ఈ ప్రాంతంలో ఎలాంటి నిర్మాణాల్ని చేపట్టకూడదు. రూల్ బుక్ లో పేర్కొన్న దాని ప్రకారం ఎఫ్ టీఎల్ పరిధి నుంచి 30 మీటర్లు అంటే, వంద అడుగుల వరకు ఎలాంటి నిర్మాణాల్ని నిర్మించకూడదు. అయితే సదరు చెరువు 25 హెక్టార్లు అంతకు మించి విస్తీర్ణంలో ఉంటే 30 మీటర్ల మేరకు ఎలాంటి నిర్మాణం కట్టకూడదు. కావాలంటే బఫర్ జోన్ ప్రాంతంలో వ్యవసాయాన్ని ఎంచక్కగా చేసుకోవచ్చు. ఇప్పుడు అర్థమైందా?
